Όταν αναφερόμαστε στη σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, αναφερόμαστε σε ‘οποιαδήποτε ανεπιθύμητη λεκτική, μη λεκτική ή σωματική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα που αποσκοπεί ή έχει ως αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος’ (άρθρο 2 περ. δ του ν. 3896/2010 και 2904/2019 άρθρο 22). Ως μορφή έμφυλης βίας, παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών και συνιστά ιδιαίτερα συχνή διάκριση λόγω φύλου με προσωπικές, κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες για τις γυναίκες, καθώς συχνά τις ωθεί εκτός της αμειβόμενης εργασίας: έρευνες στην Ελλάδα αποδεικνύουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών που παρενοχλούνται στον ιδιωτικό τομέα, είτε παραιτούνται είτε απολύονται. Είναι όμως υποχρέωση των εργοδοτών να εξασφαλίζουν ότι κανένας και καμία εργαζόμενος/-η δεν θα δέχεται ανεπιθύμητη, προσβλητική σεξουαλική συμπεριφορά (Άρθρο 26, Ν. 3896/2010).
Χαρακτηριστικές μέθοδοι ενός άνδρα που παρενοχλεί, είναι, μεταξύ άλλων, το ανεπιθύμητο άγγιγμα, η πίεση για ραντεβού/ ερωτική σχέση, τα τηλεφωνικά και ηλεκτρονικά μηνύματα, ο σχολιασμός του σώματος της εργαζομένης, η καύχηση για σεξουαλικές επιδόσεις και οιπρόστυχες χειρονομίες. Το 4-6% των θυμάτων που έχουν παρενοχληθεί, σύμφωνα με ευρωπαϊκή έρευνα, καταγγέλλουν απόπειρα βιασμού, με το αντίστοιχο ποσοστό στην ελληνική έρευνα να φτάνει στο 5,8%.
Περαιτέρω, ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι ένα ποσοστό άνω του 18 % των θυμάτων είχαν αναπτύξει «Μετατραυματικό στρες» (Post Τraumatic Stress Disorder) ανάλογα με τη σοβαρότητα και τη διάρκεια της παρενόχλησης, με συμπτώματα ήταν άγχος, αϋπνία, θλίψη, έλλειψη συγκέντρωσης, φοβίες.
Τα θύματα δύνανται να προχωρήσουν σε καταγγελία στο Συνήγορο του Πολίτη και στις κατά τόπον Επιθεωρήσεις Εργασίας. Επίσης μπορούν να ασκήσουν αγωγή αποζημίωσης για ηθική βλάβη, καθώς η σεξουαλική παρενόχληση συνιστά προσβολή της προσωπικότητας, ενώ προβλέπεται προστασία από την απόλυση.
Όσον αφορά όμως τις ποινικές αξιώσεις, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι ως έννοια η σεξουαλική παρενόχληση δεν ορίζεται στον ποινικό κώδικα. Μπορούμε να την εντάξουμε στο άρθρο 337 ΠΚ, το οποίο αναφέρεται στην προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας, και όταν συμβαίνει σε χώρο εργασίας, συνιστά επιβαρυντική περίσταση και έχει μεγαλύτερη ποινή (έως τρία έτη αντί για έως ένα έτος). Ουσιαστικά αναφερόμαστε σε ελαφρύτερες ερωτικές εκδηλώσεις και συμπεριφορές, οι οποίες προσβάλλουν την γενετήσια αξιοπρέπεια, όπως χειρονομίες ή θωπείες του σώματος, καθώς και σε προτάσεις γενετήσιου χαρακτήρα. Αν δεν υπάρχει καθόλου σωματική επαφή, θα εφαρμοστεί το άρθρο 353 ΠΚ για την προσβολή γενετήσιας ευπρέπειας που στην πραγματικότητα, αν δεν αφορά ανήλικο, έχει μόνο χρηματική ποινή. Σε όλα αυτά τα αδικήματα, πρέπει να έχουμε καταθέσει έγκληση εντός 3 μηνών.
Σε περιπτώσεις που τελείται υπό τέτοιο καθεστώς ψυχολογικής βίας και εκβιασμών, γενετήσια πράξη, έχουμε όχι το κακούργημα του βιασμού, αλλά πλημμέλημα για κατάχρηση σε γενετήσια πράξη, του άρθρου 343 ΠΚ («Με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή τιμωρούνται: α) όποιος υποχρεώνει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης, με κατάχρηση σχέσης εργασιακής εξάρτησης οποιασδήποτε φύσης, β) όποιος υποχρεώνει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης, εκμεταλλευόμενος την άμεση ανάγκη του να εργασθεί, γ) οι διορισμένοι ή οπωσδήποτε εργαζόμενοι σε φυλακές ή άλλα κρατητήρια, σε αστυνομικές υπηρεσίες, σε σχολές, παιδαγωγικά ιδρύματα, νοσοκομεία, κλινικές ή κάθε είδους θεραπευτικά καταστήματα ή σε άλλα ιδρύματα προορισμένα να περιθάλπουν πρόσωπα που έχουν ανάγκη από βοήθεια αν, με κατάχρηση της θέσης τους, υποχρεώσουν σε γενετήσια πράξη πρόσωπο που έχει εισαχθεί σε αυτά τα ιδρύματα»).
Βασικό πρόβλημα που εντοπίζεται από την περιορισμένη νομολογία επί της σεξουαλικής παρενόχλησης συγκεκριμένα, ειναι ότι τα θύματα δεν καταφεύγουν στην αναζήτηση έννομης προστασίας, κυρίως λόγω φόβου και ανασφάλειας για το αποτέλεσμα της δικαστικής διαδικασίας αλλά και στερεοτύπων που διατρέχουν το δημόσιο λόγο. Άλλωστε τα ζητήματα της έμφυλης βίας και του τραύματος που συνεπάγεται για το θύμα, έως τώρα ήταν δυστυχώς αόρατα στο δημόσιο διάλογο, στην εκπαίδευση, στην εργασιακή πολιτική των ιδιωτικών και δημοσίων φορέων. Είναι τώρα η στιγμή να δημιουργηθούν οι μηχανισμοί προστασίας των θυμάτων και διευκόλυνσης των καταγγελιών.
Σχετικές παρεμβάσεις και συνεντεύξεις για τα ζητήματα έμφυλης βίας:
https://elle.gr/alithines-gynaikes/ftaiei-panta-o-viastis-leei-i-dikigoros/
https://popaganda.gr/stories/ioanna-stentoumi-emfyli-via-nomothesia/